(آنفاركتوس ميوكارد MI)
نرسيدن خون و اكسيژن كافی به يك منطقه از قلب كه بر اثر آن منطقهای از قلب دچار صدمه دائمی يا مرگ سلولی میشود، سکته قلبی گفته میشود.
- علائم و نشانهها:
- درد قفسه سينه و ناراحتی مثل درد فشارنده، فشار يا سوزشی كه بيش از 20 دقيقه طول بكشد.
- دردشديد در گردن، فك، گلو، شانه (در بين شانهها) و يا پشت كه ممكن است به بازوها نيز منتشر شود.
- درد ممكن است با قطع تنفس، تعريق سرد، گيجي، تهوع، اسهال، استفراغ، اضطراب و رنگپريدگی همراه باشد.
- سوءهاضمه، سوزش معده.
- در افراد مسن و ديابتيک: درحدود 20% از سكتههای قلبی بدون درد میباشند و گاهی سكتههای قلبی در اين افراد بهصورت تنگی نفس ناگهانی بروز میكند.
- روشهای تشخيصی:
پزشک معالج با گرفتن شرح حال، معاينه فيزيكی، نوار قلب، تستهای آزمايشگاهی، عكسبرداری قفسه سينه، اكوكارديوگرافی، آنژيوگرافی عروق قلب و يا اسكن قلب تشخيص قطعی را معين
می كند.
عوامل خطرساز سكتههای قلبی
- سابقهی خانوادگی و ارثی
- سن و جنس (مردان در سنين بين 35 تا 55 سال و زنان بالای 50 سال يا بعد از يائسگی)، مردان بيش از زنان دچار بيماریهای قلبی می شوند.
- كم تحركی (افراد غيرفعال در برابر افراد فعال، بيشتر در معرض سكتههای قلبی هستند)
- ديابت
- سيگار كشيدن
- چاقی و افزايش چربیهای اطراف شكم
- استرس و اضطراب
- بالا رفتن كلسترول خون
- مصرف برخی از داروها و مواد مانند كافئين
- عفونت لثه و بهداشت بد دهان و دندان
- مصرف خيلی زياد قرصهای ضدبارداری
- پركاری تيروئيد.
رژیم غذایی کم نمک و کم چرب
رژیم غذایی سالم در بیماران قلبی چه رژیمی است؟
رژیم غذایی سالم در بیماران قلبی بهصورت کم نمک، کم چرب و کم کالری است. هدف از این رژیم تغییر عادات ناسالم فعلی و حفظ یک الگوی سالم تغذیه در رژیم غذایی شما میباشد.
اهداف این رژیم:
الف) کنترل و کاهش سطح کلسترول در جریان خون با رعایت رژیم کم چرب.
ب) کنترل و کاهش فشار خون و کاهش احتباس مایعات در بدن با رعایت رژیم کم نمک.
- آنچه در مورد کلسترول باید بدانیم:
کلسترول مادّهای نرم و چربی مانند است که در جریان خون و تمامی سلولهای بدن یافت میشود. کلسترول و انواع چربیها برای سلامت بدن ضروری هستند، امّا اگر بیشتر از نیاز بدن استفاده شوند بهدلیل اینکه در خون حل نمیشوند در دیواره رگ ها بهخصوص شریانها رسوب کرده و باعث تنگی و انسداد عروق شده و باعث حملات قلبی و مغزی میشوند. البته نکتهی قابل ذکر در اینجا، این است که دو نوع کلسترول در بدن وجود دارد، کلسترول خوب یا HDL و کلسترول بد یا LDL.کلسترول بد در رگها رسوب میکند و باعث تنگی و انسداد عروق میشود. کلسترول خوب، کلسترول بد را از رگها خارج کرده و باعث کاهش حملات قلبی - عروقی میشود.
من چگونه میتوانم سطح کلسترول بد و چربیها را در بدن خود کاهش دهم؟
۱) بهجای استفاده از غذاهای پرچرب و کلسترول بالا مانند گوشتهای پرچرب، کره، پنیر و محصولات لبنی با چربی بالا، احشای حیوانات مانند (دل، جگر، کله و پاچه، پوست مرغ)، چربی جامد (روغن نباتی و حیوانی)، انواع سسها، شیرینیهای خامهای، سوسیس و کالباس و همبرگر از غذاهای حاوی چربی اشباع و کلسترول کم و سرشار از فیبر شامل میوهجات، سبزیجات، غلات سبوسدار و حبوبات مانند نخود و لوبیا، محصولات لبنی کمچرب یا بدون چربی، گوشت مرغ بدون پوست و گوشت قرمز بدون چربی استفاده کنید، همچنین مصرف زرده تخممرغ را به دو بار در هفته کاهش دهید زیرا زردهی تخممرغ سرشار از کلسترول میباشد.
۲) تا آنجا که میتوانید گوشت پرندگان و ماهی را جایگزین گوشت قرمز کنید مخصوصاً ماهی سرشار از امگا 3 میباشد که برای سلامت قلب بسیار مفید است و بهتر است بهصورت بخارپز یا کبابی خورده شود.
۳) استفاده از روغنهای زیتون، بادام زمینی و کانولا بهجای روغنهای نباتی و حیوانی برای سرخ کردن غذا.
۴) با انجام فعالیت بدنی مانند ۳۰ دقیقه پیادهروی در روز میتوان به کاهش کلسترول و چربی بدن کمک کرد.
5) استفاده از سه حبه سیر، یک عدد پیاز روزانه، زردچوبه، سماق و دارچین در کاهش کلسترول خون بسیار مؤثر است.
6) فیبرها ترکیباتی هستند که توسط بدن جذب نمیشوند امّا سبب کاهش جذب تریگلیسرید و کلسترول شده و از طرف دیگر با افزایش فعالیت رودهها و معده از انواع سرطانهای آنها پیشگیری میکنند.
منابع آنها بهشرح زیر میباشد:
* حبوبات شامل: عدس، لوبیا، نخود، ماش، لپه و ... (حداقل هفتهای دو بار) مصرف کنید.
* فرآوردههای تهیه شده از غلات کامل مانند نان تافتون، بربری، سنگک، نان جو، بیسکویت ساقه طلایی، ذرّت بو داده، جو پخته، بلغور و جوانه گندم میتوان استفاده کرد.
* انواع سبزیجات بهخصوص: نخود سبز، کلم، هویج خام، بادمجان بهصورت کبابی (کبابی در میرزاقاسمی) شلغم خام، خیار با پوست.
* انواع میوهجات بهخصوص: سیب با پوست، شاهتوت، زغالاخته، انجیر، خرما، کیوی، تمشک، آلو خشک یا پخته.
بایستی خاطر نشان نمود که فیبرها با ایجاد سیری کاذب از پرخوری جلوگیری میکنند.
چرا مصرف نمک در بیماران قلبی باید محدود شود؟
نمک حاوی مادّهای معدنی به نام سدیم است و دلیل محدودیت نمک بهدلیل وجود سدیم است. سدیم نه تنها در نمک بلکه در بسیاری از مواد غذایی و حتّی در آب یافت میشود. بدن انسان برای کارکرد طبیعی نیاز به مقدار کمی سدیم دارد. مشکلی که در این میان وجود دارد این است که بیشتر مردم بیش از نیاز بدنشان از نمک استفاده میکنند. آنچه ما باید بدانیم این است که میزان نمک مجاز در افراد عادی یک قاشق چایخوری است که در افراد بالای پنجاه سال و افراد مبتلا به فشار خون به نصف قاشق چایخوری کاهش مییابد. بهتر است نمک را در پایان پخت اضافه نمود زیرا با برداشتن در قابلمه، ید بهصورت بخار از آن خارج میشود.
محدود کردن مصرف سدیم چه فوایدی دارد؟
۱) باعث میشود فشار خون کاهش یافته و خطر حمله قلبی، مغزی و آسیب کلیوی را کاهش میدهد.
۲) باعث کاهش تجمع مایعات در بدن میشود و در نتیجه فشار کاری قلب را کم میکند.
۳) باعث کاهش تورم در قوزک پا و شکم میشود.
چگونه میتوانم سدیم را در خون خود کاهش دهم؟
۱) از آوردن نمکدان بر سر سفره غذا خودداری کنید.
۲) از خوردن غذاهایی که نمک زیاد یا سدیم به آنها اضافه شده خودداری نمایید؛ مانند سوسیس، کالباس، ژامبون، همبرگر، خیارشور، زیتون پرورده، انواع کنسروها، پفک و چیپس، چوب شور، آجیل بو داده مانند پسته و بادام و دوغ پرنمک.
۳) از آبلیموی تازه یا سرکه بهعنوان چاشنی غذاها یا سالاد استفاده کنید.
4) برای جایگزین نمک از گیاهان معطر (ترخون، ریحان، آویشن و ...) و ادویهجات برای پختن غذاهای روزانه خود استفاده کنید.
یکی دیگر از مواردی که باید بیماران قلبی رعایت نمایند جلوگیری از اضافه وزن میباشد. برای کنترل وزن باید:
۱) مصرف چربی را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
۲) باید باور داشته باشید که تمامی مواد غذایی دارای کالری هستند، پس از دوبارهخواری و زیاد خوردن اجتناب کنید.
۳) اشتهای خود را با خوردن آب، سبزیجات و مواد غذایی کم کالری کنترل نمایید.
۴) در طول روز حداقل ۳۰ دقیقه پیادهروی کنید.
5) این بیماران باید از مصرف انواع نوشابهها بهعلّت قند فراوان، اسید بالا و مواد رنگی پرهیز کنند.
مصرف قندهای ساده بیش از 10% کل انرژی روزانه، سبب ساخت اسیدهای چرب و کاهش کلسترول مفید خون (H D L) میگردد پس باید در مصرف آنها دقّت نمود که بهطور عمده شامل قند، شکر، عسل و انواع مربا، ژله، کرم کارامل، آبمیوههای صنعتی و ... میباشند.
این بیماران باید مصرف فلفل تند و مواد کافئیندار مانند قهوه، شکلات و چای غلیظ که سبب افزایش ضربان قلب میشوند را محدود کنند. همچنین میزان مصرف غذاهای منجمد آماده پخت، سوپهای کنسروی و نیز سسهای سالاد را برای کنترل فشارخون کاهش دهند.
دکتر فرناز فریبا
متخصص قلب و عروق